Joods Monument
Herplaatsing van het Joods Monument aan de Zutphensestraatweg
Zondagmiddag 14 april 2019 het monument ter nagedachtenis aan 139 Joodse mensen die in Ellecom in opdracht van de Duitse bezetter hebben gewerkt, worden herplaatst.
Deze herplaatsing was noodzakelijk, omdat het oorspronkelijke beeld, dat op 6 september 1998 werd gerealiseerd, vorig jaar werd gestolen. Na deze diefstal van het Joods monument aan de Zutphensestraatweg bij Villa Irene, is er een comité gevormd om de herplaatsing te realiseren.
Kunstenaar Harry de Leeuw, die ook het oorspronkelijke beeld maakte, heeft een vrijwel identiek monument weten te realiseren. Het is bijna klaar. Helaas waren de oude gietmal en het tafeltje niet meer voorhanden, maar desondanks zal het nieuwe monument niet veel afwijken van het oude. Daarbij zal de beveiliging extra aandacht krijgen.
Onthulling
De onthulling van het monument was een bijzonder moment in de historie van deze Joodse gevangenen. Het oorspronkelijke monument is onthuld door Max Deen, de laatst levende van de tragedie die zich op Villa Irene en Avegoor heeft afgespeeld. Helaas is de heer Deen inmiddels overleden, maar zijn dochter Sylvia Deen zal hem op deze dag vertegenwoordigen. Ook was onze burgemeester aanwezig en werd de onthulling muzikaal omlijst door onder andere onze dorpsgenoot Erik Laarman (klarinet), samen met Michiel Ockeloen (accordeon) en het zangkoor Sursum Corda.
Het comité Joods Monument,
Bernadette Hakken
Film van Joke Hendriks en Bas Krijgsman
Joke Hendriks, de dorpsfotografe van Ellecom, heeft in 1998 de voorbereiding – het maken en de onthulling met een eenvoudige videocamera vastgelegd.
Bij die verzameling was ook een VHS- band met daarop het niet eerder vertoonde, uitgebreid analoge gemonteerde videoverslag van het Joods monument in 1998 (duur 130 minuten).
Bas Krijgsman (Bernhalde Productions) heeft van dit basismateriaal een digitale versie 2.0 gemaakt (duur 54 minuten). Hierbij is het door Joke Hendriks gehanteerde raamwerk gehandhaafd. Er zijn echter enkele muzikale bijdragen en te uitvoerige passages geschrapt. Ook zijn, door gebruik te maken van moderne editingtechnieken, een aantal bibberige videobeelden vervangen door zogenaamde ‘stills’ uit het oorspronkelijke beeldmateriaal.
U kunt via deze link de bewerkte historische film bekijken. De film is ook op DVD beschikbaar. Bestellen via Johan Vos, kosten E15. Kijk ook op de pagina ‘Films’ voor het verhaal over de film.
Harry de Leeuw, maker van het Joods Monument
Harry de Leeuw (geboren in Ellecom 5 februari 1957) is beeldend kunstenaar en woont en werkt in Rheden. Harry was de man achter het Joods Monument aan de Zutphensestraatweg dat op 6 september 1998 werd onthuld.
In het boek* over het werk van Harry de Leeuw wordt hij een bevlogen kunstenaar genoemd, die steeds weer verrast door zijn geheel eigen stijl. Vaak verwijzen zijn beelden naar architecturale en landschappelijke thema’s. Hij ontwikkelt zijn beelden vaak in was, giet ze zelf in brons en corrigeert zo weinig mogelijk aan het werk na het gietproces. Correcties kunnen de “giethuid” verstoren, zo zegt hij.
In 1998 kreeg hij het verzoek een monument te maken ter nagedachtenis aan de 139 Joden die bij landgoed Avegoor te werk waren gesteld door de Duitsers. Zij moesten in elf weken het park aan de voorzijde van Avegoor uitvlakken, zodat daar een atletiekbaan gemaakt kon worden. De afgegraven grond moesten zij ter versteviging achter Avegoor opbrengen, zodat daar later de sporthal gebouwd kon worden.
‘Harry probeerde voor zich te zien hoe de groep in dat huis had geleefd’. Vanuit die gedachtegang kwam hij tot het zoeken naar een voorwerp dat mogelijk zou kunnen zijn achtergelaten door deze mensen. Hij kwam zo op een tafeltje, waarin hij de initialen van drie overledenen kraste. Naar Joods gebruik legde hij op het tafeltje 136 stenen, als groet aan de 136 Joodse dwangarbeiders die het drama op Avegoor overleefden. Velen van hen zijn later in verschillende concentratiekampen alsnog om het leven gebracht. Op de foto zien we het oorspronkelijke monument afgebeeld.
Meer informatie op de website
* Harry de Leeuw, Galerie Petit, 2004. Tussen aanhalingstekens geplaatste zinsneden zijn geciteerd uit het boek.