Bernhalde

Historie van Landgoed Bernhalde

Begin 1835 verkocht Gerrit van Striep, landbouwer aan de Binnenweg, een stuk bouwland aan de Rijksweg en Ellecomsche Dijk aan de heren Cornelis van Rheden, timmerman, en Steven van ’t Haff, houtkoper. De ondernemende mannen zagen hun kans schoon in een tijd van opkomend toerisme en vraag naar buitenverblijven aan de groene Veluwezoom. Zij bouwden, als vroege projectontwikkelaars, een geheel nieuw herenhuis en verkochten dit eind 1836 door aan Jacob van Halteren uit Amsterdam.

Eind 1838 verkocht hij reeds zijn buitenhuis aan de Rotterdamse suikerraffinadeur Jacob Havelaar, weduwnaar van Louise Landmeter. Havelaar gaf het huis de naam ‘Hofstetten’, wat te maken kan hebben gehad met een villawijk Hofstetten in Zwitserland. De Havelaars verbleven hier meerdere malen in een hotel.

Villa Bernhalde

In 1844 kocht Havelaar een perceel grond aan de Binnenweg in Ellecom en liet hier een herenhuis bouwen, bestemd voor zijn zoon Marinus en diens vrouw Dorothee Tschiffely. Het huis kreeg de naam ‘Bernhalde’ naar de geboorteplaats van Dorothee, de Zwitserse hoofdstad Bern. Hiermee wist Havelaar zich verzekerd van de aanwezigheid van zijn twee zonen in zijn nieuwe woonomgeving, want een jaar daarvoor had zijn zoon Willem intrek genomen in de villa ‘Eikenhorst’ in Velp.

Vader Jacob Havelaar heeft niet lang mogen genieten van zijn nieuwe omgeving. Reeds in 1846 overleed hij op Hofstetten. De villa werd in 1849 verkocht. In 1848 werd Bernhalde uitgebreid met een achterhuis en een grote serre. Het huwelijk bracht vier kinderen voort te weten Jacobus, Margarethe, Carel en Louis.

Marinus Havelaar had bosbouwervaring opgedaan in Hagenau in de Elzas. Uit een veiling in 1846 van bospercelen van landgoed ‘Bouwerszathe’ kocht hij 17 ha. Met de bouw in 1851 van een boerderij op dit perceel later genaamd ‘Carolinahoeve’, kon Bernhalde als landgoed bestempeld worden. Marinus heeft zich sterk ingezet voor het behoud van meerdere bospercelen en deze behoed voor de definitieve kap.

Na zijn overlijden op Bernhalde in 1865 volgde een jaar later een boedelverdeling, waarbij een helft der bezittingen in handen kwam van zijn zoon Jacob (politicus, wethouder te Rheden) en de andere helft aan zijn zoon Willem. Jacob bleef wonen op Bernhalde tot ca. 1878, waarna hij in Drenthe aan de slag ging als directeur van Provinciale Waterstaat.  

Het huis werd in 1886 te koop aangeboden maar het zou nog jaren duren voordat er een serieuze gegadigde was. In 1894 kochten prof. Sytze Hoekstra en echtgenote Rebecca van Geuns het huis met tuinen. De heer Hoekstra kwam hier al vier jaar later te overlijden, zijn weduwe overleed in 1909. Haar zus, Regina van Geuns, wonende in villa ‘Geuberka’ naast Hofstetten, verkocht het pand met land datzelfde jaar aan de heer en mevrouw Van Schelle – van der Does de Bye. 

Wegens vertrek naar elders werd het huis in 1913 al weer doorverkocht aan ijzerwarenhandelaar H.W. Massink uit Zutphen. De bewonerscarrousel kwam hiermee voor langere tijd tot rust. Na het vroege overlijden van haar echtgenoot in 1923 is mevrouw Elizabeth Massink – de Rooy op Bernhalde blijven wonen tot aan haar dood in 1967.  

De statige mevrouw Massink stond in Ellecom niet alleen bekend als  dame van stand maar ook als weldoenster. Ze was gul voor diegenen die haar financiële hulp inriepen. Zo kon met haar steun op het dorpsplein op 18 oktober 1947 een door de vijftigjarige muziekvereniging Excelsior node gemiste muziektent worden opgericht. Een eerste steen werd met tekst ter ere van haar als beschermvrouwe van  Excelsior ingemetseld.  

In de Tweede Wereldoorlog werd het huis Bernhalde, zoals vele grote villa’s in het dorp, door de Duitsers gevorderd. Mevrouw Massink heeft na de oorlog gehoor gegeven aan de roep vanuit de gemeenteraad om woonruimte en liet het pand splitsen in twee wooneenheden. Het rechterdeel werd verhuurd aan het echtpaar Mr. C.W. Ritter.  

Het huwelijk van de heer en mevrouw Massink was kinderloos gebleven. Na haar dood werd de inboedel geveild en het pand in legaat vermaakt aan de bejaardenstichting Pro Senectute. Vanwege de eraan verbonden opdracht tot bejaardenopvang weigerde de instelling het legaat als zijnde onbruikbaar.  

Men verkocht het, tegen de notariële opdracht in, aan de welgestelde familie Harmsen (directeur Gelders Overslagbedrijf in Arnhem) die ook in Ellecom het huis ‘De Olde Wehme’, ‘Sonnevanck‘ aan de Rijksweg en een deel grond van ‘Bergstein‘ bezat. Hij liet zijn zus en zwager Overeem het linkergedeelte naast de familie bewonen. Midden jaren zeventig werd het huis verkocht aan de familie Spanbroek. Zij was familie van aannemer en projectontwikkelaar Reinders uit Dieren. Een groot deel van de tuinen, dat reikte tot aan de Zutphensestraatweg werd verkaveld en verkocht aan de firma Reinbouw voor villabouw. In de periode 1978 tot 2008 zijn op dit terrein ruim twintig moderne villa’s gebouwd.  

Mede hierdoor is villa Bernhalde mogelijk gered voor afbraak. Het staat nog als een monumentaal voorbeeld van de imposante villabouw uit de 19e eeuw.  

John Striker 

>> Historie van Ellecom